Ни треба лек за пропагандата на фармацевтските гиганти

Никој не може да го оспори придонесот на фармацевтските компании во развојот на медицината, лекувањето на хронични болести, продолжувањето на животниот век на населението и воопшто напредокот во здравството. Меѓутоа, во трката за профит дел од нив често користат различни пропагандни тактики и канали за обликување на јавното мислење и за влијание врз одлуките на медицинските професионалци. Истражувања покажуваат дека при тоа, големите фармацевтски компании познати како „Биг Фарма“(Big Pharma), освен суптилни маркетинг стратегии и селективно информирање, ги поместуваат етичките граници, покажувајќи подготвеност да промовираат нови дијагнози и болести со единствена цел да го оправдаат производството на нови лекови и да ја зголемат продажбата на нивните производи.

Партнерства со инфлуенсери

Според публикацијата „Пропаганда во акција“, еден од најподмолните облици на пропаганда што го користат фармацевтските компании е селективно прикажување на наодите од истражувањата за одреден производ. Тие финансираат студии кои ги прикажуваат нивните производи во позитивно светло додека ги минимизираат или испуштаат негативните резултати. Ваквата селекција може да ги наруши перцепциите за ефикасноста и безбедноста на одреден лек, што потенцијално може да ги зголеми штетните последици за пациентите. Компаниите многу често за своите истражувања ангажираат признати доктори и академици, кои треба да дадат легитимност на наодите од истражувањата објавувајќи ги резултатите во реномирани медицински списанија и притоа прикривајќи го потенцијалниот конфликт на интереси.

Уште еден канал за ширење на пропагандата што редовно го користат големите фармацевтски компании е таргетираното рекламирање. Преку елегантни телевизиски реклами, печатени и онлајн содржини, тие ги промовираат своите производи директно на потрошувачите, честопати нагласувајќи ги придобивките додека ги минимизираат ризиците. На тој начин, освен свест за брендот, тие креираат побарувачка за специфични лекови, потенцијално зголемувајќи ги трошоците за здравствена заштита и поттикнувајќи прекумерно препишување рецепти од страна на лекарите.

Вусшност, една од главните пропагандни тактики на фармацевтските компании е да ги придобијат здравствените работници. Затоа, тие спонзорираат настани и семинари за лекарската фела, даваат подароци и бесплатни примероци од нивните производи, со цел да поттикнат поголема употреба односно да ја зголемат лојалноста кон брендот. На тој начин тие може да влијаат врз одлуките на здравствените работници, што може да доведе до компромитирање на грижата за пациентот.

Големите фармацевтски компании за ширењето на нивната пропаганда ги користат и групите за застапување на интересите на пациентите кои вообичаено имаат улога на двигатели во подигнувањето на свеста за одредени болести и застапувањето за подобрени третмани. Сепак, многу од овие организации добиваат значителни финансиски средства од фармацевтските компании, со што се замаглуваат границите помеѓу вистинското застапување и промоцијата на индустријата. Додека соработката помеѓу групите пациенти и фармацевтските компании може да даде позитивни резултати, транспарентноста за финансиските односи е од суштинско значење за одржување на довербата и интегритетот.

Во дигиталната ера, платформите на социјалните медиуми станаа плодна почва за фармацевтска пропаганда. Преку насочени реклами, спонзорирана содржина и партнерства со влијателни лица односно таканаречени инфлуенсери, фармацевтските компании се инфилтрираат во онлајн просторот, обликувајќи ги наративите и перцепциите за здравјето и лековите. Додека социјалните медиуми можат да го олеснат пристапот до вредни здравствени информации, тие исто така носат предизвици во разликувањето што е непристрасна содржина, а што е промотивен материјал.

Повеќедецениска практика и покрај забраните

Сите сме биле изложени на реклами за различни видови паста за заби во кои се тврди дека нивната употреба ја поддржуваат здруженија на стоматолози или дека со нив „исчезнува кариесот“, „заздравуваат непцата“ или пак „забите белеат“. Станува збор за повеќедецениска практика на фармацевтските компании да манипулираат со фактите. Доказ за тоа се забранетите реклами за паста од брендот „Колгејт“, кои покажуваат дека фармацевтските компании и покрај забраните се подготвени да продолжат со истите пропагандни тактики.

Првиот пример од 2007 за кој пишува „Озборн Кларк“ (Osborne Clarke) е за постер-реклама за паста за заби на компанијата „Колгејт-Палмолајв“ во Велика Британија. Во неа се тврди дека „Повеќе од 80% од стоматолозите го препорачуваат Колгејт“ и дека „Колгејт е употребуван и препорачан од повеќето стоматолози“. Британската Управа за стандарди за рекламирање (АСА) примила две поплаки во врска со постерот во кои се потенцирало дека ваквите тврдења погрешно имплицираат дека стоматолозите ја препорачуваат „Колгејт“ пред сите други пасти за заби. Откако од АСА го отвориле случајот, од „Колгејт-Палмолајв“ одговориле на овие наводи дека тие не сметаат дека тврдењето е погрешно или несоодветно бидејќи се однесува на брендот „Колгејт“ како целина (кој се состои од низа производи, главно класифицирани како козметички наместо медицински) и дека производот прикажан во огласот – „Колгејт Тотал Адвенсед Фреш“ (Colgate Total Advanced Fresh) не бил лиценциран медицински производ.

Всушност, во овој случај компанијата и наложила на истражувачката агенција да ги анкетира стоматолозите и хигиеничарите на широк опсег на теми секоја година и сите стоматолози и хигиеничари доброволно учествувале во истражувањето. Учесниците биле свесни дека резултатите од истражувањето може да се користат за различни цели, вклучително и употреба во рекламни материјали. Поради тоа, „Колгејт“ останал на ставот дека резултатите од истражувањето го поддржуваат тврдењето изнесено во постерите и за поддршка на нивниот случај, копија од прашањата и резултатите од истражувањето биле доставени до АСА. Сепак, надлежната Управа ги уважила двете жалби против постер-кампањата за постери и на „Колгејт“ му било забрането да го повторува тврдењето во други огласи.

Десетина години подоцна, во 2018 година, Би-Би-Си објави дека Управата за стандарди за рекламирање забранила телевизиска реклама за „Колгејт“ во која се тврдело дека „инстантно“ ги поправа забите. Рекламата била забранета со образложение дека е „залажувачка“, откако до Управата претходно пристигнале шест поплаки за нејзината содржина.

Во рекламата се тврдело дека веднаш ги лекува чувствителните заби ако се нанесува два пати на ден „директно со еден прст во период од една минута“. Компанијата „Колгејт-Палмолајв“тврдела дека клиничките студии покажале дека производот ги пополнува микроскопските празнини во забната глеѓ и дека рекламата била јасна. Сепак, надлежниот орган не го прифатил образложението и забранил рекламата да се емитува и компанијата да прави слични тврдења „освен ако нема докази“ за да ги поткрепи.

Би-Би-Си тогаш објави дека станува збор за деветта реклама на компанијата „Колгејт-Палмолајв“ која била забранета во последните седум години, од кои пет биле за стоматолошки производи. Имено, во 2014 година, била забранета реклама на компанијата, бидејќи сугерирала дека една од нејзините четки за заби користи „звучни бранови“ за чистење на забите. Меѓу другите реклами кои биле предмет на забрана во Велика Британија се една во која претерано се тврди колку пастата за заби ќе ги направи побели забите на корисникот и друга која има поддршка од жена која вели дека е медицинска сестра, а всушност е актерка.

Милијарди за лекови со помал ефект

Добар показател за пропагандната епидемија што ја шират фармацевтските компании се резултатите од студијата „Анализа на содржината на лажни и погрешни тврдења во телевизиско рекламирање за лекови на рецепт и лекови без рецепт“ објавени од „Фармацевтска технологија“ уште во 2013 година. За целите на истражувањето била прочешлана архивата на телевизијата „Вандербилт“ помеѓу 2008 година и 2010 година која емитувала програма на источниот брег на САД. Резултатите биле запрепастувачки. Имено, главен наод на истражувањето е дека 57 проценти од најнагласените тврдења во опфатените реклами за лекови на рецепт и без рецепт биле „потенцијално погрешни“, а дополнителни десет проценти биле демонстративно лажни или непоткрепени со јавно достапни докази. Најголем дел од целосно лажните реклами биле за лекови без рецепт.

Дополнително, истражувања покажуваат дека фармацевтските гиганти трошат повеќе пари за промоција на лекови кои имаат послабо дејство, односно помал бенефит за пациентите. Се проценува дека за реклами насочени кон потрошувачите во 2016 година биле потрошени шест милијарди евра, што е значително зголемување во однос на 1996 година, кога за оваа намена биле потрошени вкупно 1,3 милијарди долари.

Апче за секој проблем

Од ден на ден се зголемуваат обвинувањата дека фармацевтската индустрија во сојуз со претставници на лекарската фела и со одредени здруженија на граѓани спонзорирани од „Биг Фарма“ „продаваат болести“ односно се обидуваат да ги убедат луѓето дека итен третман со лекови е потребен за секаков симптом.

„Може да се заработат многу пари од здрави луѓе кои веруваат дека се болни“, се вели во публикацијата Selling sickness: the pharmaceutical industry and disease mongering во која новинарот Реј Мојнихан, лекарката Ајоан Хит и професорот по клиничка фармакологија Дејвид Хенри, прецизно, низ примери, детектираат како оркестрирано се прошируваат дијагнозите за болестите со цел да се зголемат пазарите на фармацевтските компании.

„Наводно ангажирани во подигање на јавната свест за недоволно дијагностицирани и недоволно третирани проблеми, овие неформални сојузи, сочинети од персонал на компаниите за лекови, лекари и групи на потрошувачи имаат тенденција да промовираат дека одредена состојба е широко распространета, сериозна и дека може да се лекува. Овие кампањи за подигање на свеста за болестите најчесто се поврзани со маркетинг стратегиите на компаниите и се во функција на проширување на пазарите за нови фармацевтски производи“, се наведува во публикацијата.

Во неа се објаснува дека таканаречено „подбуцнување болести“ вклучува претворање на обичните заболувања во медицински проблеми преку претствување на благи симптоми како сериозни, како и третирање на личните проблеми како медицински.

„Клучна стратегија на сојузите е да ги насочат медиумите со приказни дизајнирани да создадат страв за состојбата или болеста и да го привлечат вниманието кон најновиот третман. Советодавните одбори спонзорирани од компанијата ги снабдуваат ‘независните експерти’ со содржина за овие приказни, групите на потрошувачи ги обезбедуваат ‘жртвите’, а компаниите за односи со јавност им обезбедуваат на медиумите позитивниот спин за најновите ‘пробивни’ лекови“, пишува во публикацијата.

Ќелавост и социјална фобија

Авторите на оваа публикација како пример за „подбуцнување болести“ ја наведуваат ќелавоста, што според нив, јасно ја покажува трансформацијата на обичните животни процеси во медицински феномени.

„Кога лекот за раст на косата ‘Финастерид’ (Propecia) на ‘Мерк’ беше првпат одобрен во Австралија, водечките весници објавија нови информации за емоционалната траума поврзана со губење на косата. Глобалната фирма за односи со јавноста ‘Еделман’ оркестрирала дел од покривањето. Една од статиите содржи нова ‘студија’ која сугерира дека една третина од сите мажи доживеале одреден степен на губење на косата, заедно со коментари на ‚загрижените експерти‘ дека губењето на косата може да доведе до паника и други емоционални тешкотии, па дури и да има влијание врз изгледите за работа и менталната благосостојба“, се посочува во публикацијата.

Во неа се укажува дека написот не открива дека студијата била финансирани од „Мерк“ и дека цитираните експерти биле обезбедени од „Еделман“. Иако „Мерк“ била спречена да го рекламира лекот директно на потрошувачите, таа продолжила да го промовира опаѓањето на косата како медицински проблем, со рекламни кампањи кои ги повикуваат ќелавите мажи „да го посетат нивниот лекар“.

Уште еден пример за растегнување на границите за дијагноза на болестите, според оваа публикација, е претставувањето на личните или социјални проблеми како медицински.

„Кога ‘Рош’ го промовираше својот антидепресив ‘Аурорикс’ (моклобемид) како вреден третман за социјална фобија во 1997 година, нејзината компанија за односи со јавноста издаде соопштение за печат во кое објави дека повеќе од еден милион Австралијци имале недоволно дијагностицирано психијатриско нарушување т.н. социјална фобија. Во соопштението социјалната фобија се опишува како ‘состојба што ја уништува душата’ и се цитира клинички психолог кој силно ја поддржува улогата на антидепресивите во неговото лекување“, се наведува во публикацијата.

Меѓутоа, во тоа време, официјалните бројки сугерирале дека бројот на луѓе со ова нарушување во Австралија е најмногу 370 илјади.

Армија зависници од опиоиди

Кризата со опијати во САД е добар показател за опасностите од фармацевтската пропаганда. Со години американските фармацевтски компании агресивно пласираа опијати – лекови против болки како безбедни и ефективни решенија за справување со хронична болка. Преку комбинација на залажувачки маркетинг тактики и лобирање, овие компании ја минимизираа зависничката природа на опијатите, придонесувајќи за катастрофа на јавното здравје од епски размери.

Во публикација на „Институтот за нови економски размислувања“ околу оваа проблематика се вели дека лекарите во САД во минатото не биле склони кон препишување рецепти за опијати.

„Американскиот регулатор за лекови и Управата за храна и лекови (ФДА) одобруваа такви лекови само за тешки случаи како што се пациенти со рак во хронична агонија или одредени луѓе со краткотрајна болка по, на пример, операција. Но, претставниците на производителот на лекови ‘Пердју’ со седиште во Конектикат, кој го издаде ‘Оксиконтин’ (OxyContin) во 1996 година, заедно со други компании, почнаа да ги преплавуваат лекарските канцеларии со извештаи во кои се тврди дека користењето на лекот за пошироки цели е безопасно“, се наведува во публикацијата.

Меѓутоа, тоа било лага. Подоцна било откриено дека „Оксиконтин“ создава физичка зависност за неколку недели. Карактеристично е што зависниците не се однесувале како обични потрошувачи, односно не можеле да чекаат за лекот до следната недела.

„Ним им треба лекот веднаш и ќе направат се за да го добијат, бидејќи ако не го сторат тоа, ќе претрпат неподносливи симптоми“, пишува во публикацијата.

Истражување на „Лос Анџелес Тајмс“ покажало дека меѓу лагите што „Пердју“ ги ширела за „Оксиконтин“ е дека една таблета ја намалува болката дванаесет часа.

„Меѓутоа, кај многу пациенти дејството поминува многу порано, изложувајќи ги на ужасна болка. Во ‘Пердју’ го знаеја ова, но се плашеа од помала продажба ако ја признаат вистината. Така, претставниците на продажба ги советуваа лекарите да даваат само посилни дози, што го зголеми ризикот од зависност“, се наведува во истражувањето.

Во 2007 година, компанијата „Пердју“ се изјаснила за виновна пред федералниот суд во Вирџинија за заблуда на лекарите и пациентите за безбедноста на „Оксиконтин“ и платила казна од 600 милиони долари. Но, станува збор за смешна сума ако се земе предвид дека од 1995 до 2015 година, компанијата заработила 35 милијарди долари само од продажбата на овој лек.

Како да се стопира пропагандата

За да се намали негативното влијание на пропагандата од фармацевтските гиганти, експертската јавност препорачува медицинските професионалци да останат будни, да му одолеат на фармацевтскиот маркетинг и да се потпираат на непристрасни практики засновани на докази. Исто така, креаторите на политиките мора да донесат строги регулативи за да ги спречат измамничките маркетинг практики и да му дадат приоритет на јавното здравје пред корпоративните интереси. Со поттикнување на транспарентноста, промовирање независни истражувања и овозможување на засегнатите страни во здравствената заштита да донесуваат информирани одлуки, може да дојде до промени со кои медицинските иновации ќе служат на јавното здравје наместо на корпоративните резултати.

Оваа содржина ја подготви Институтот за комуникациски студии.

Фото: Prezi, Freepik

Анализирај

31.05.2024 год.