Оваа веб-страница е изработена во рамките на проектот „Употреба на новинарство засновано на факти за подигање на свеста и спротивставување на дезинформациите во медиумскиот простор во Северна Македонија (Користи факти)“, кој се реализира од Институтот за комуникациски студии. Проектот е финансиран од Владата на Обединетото Кралство, со поддршка на Британската амбасада во Скопје. Мислењата и ставовите наведени на оваа веб-страница не ги одразуваат секогаш мислењата и ставовите на Британската Влада.
Користењето зборови и изрази како ХАОС, УЖАС, СТРАВ, ОПАСНОСТ, во врска со појавата на змии во општина Аеродром, е употреба на претеран јазик (loaded language) и може да предизвика паника меѓу граѓаните. Кога се споделуваат вакви информации, мора да се внимава јазикот да биде соодветен на вистинската состојба.
Главната фотографија која ја споделуваат сите медиуми како доказ за појавата на змии во општина Аеродром и која како илустрација во соопштението на СДСМ е преземена од постот на граѓанската организација „Ново Лисиче“ е симната од интернет, од австралиска веб-страница. Во медиумите приказната се илустрира и со други фотографии од опасни змии кои се избрани за да делуваат страшно за публиката. Изборот и употребата на неавтентични и неверодостојни фотографии во медиумите и на социјалните мрежи е неодговорен и вестите ги прави лажни.
Во соопштението на СДСМ се говори за ЕНОРМНА ПОЈАВА НА ЗМИИ, а всушност се видени само две, и тоа една жива во запуштената трева кај кулите на „Џевахир“ и една кожа од преслечена змија на тротоар кај маркетот „Тинекс“. Преувеличувањето на состојбите е особено неодговорно кога станува збор за опасности по животот и здравјето на децата.
ПР-от по правило се користи за да ги нагласува, да ги афирмира добрите страни и успеси, а да ги крие лошите и неуспесите, ама при афирмацијата на успесите не смее да се служи со невистини.
Се користи изразот „нови 1300 км патишта“ за се што е направено, а нови се само 13 км. Таа бројка од 1300 км може евентуално да важи за вкупно изградени нови, реконструирани и рехабилитирани стари патишта, завршени веќе започнати патишта, локални улици и сокачиња итн. итн. Но и тоа за вкупно патишта гледаме дека се оспорува бројката од 1300 км.
Прикажување на туѓиот успех како сопствен, познато како китење со туѓо перје. Во случајов, во 1300 км патишта, премиерот и неговиот пи-ар ги вбројува и патиштата што ги направила или барем во добар дел ги изградила претходната власт.
Теориите на заговор се хранат од мистерии. Ако некои настани се обвиени со велот на тајната, кога станува збор за човечки жртви во масовни убиства, атентати на познати личности, војни и преврати, пандемии со вируси, поплави, земјотреси, цунамија во кои страдаат луѓе, особено ако нема брза разрешница и одговор на прашањето што ги предизвикало, се плетат заговорнички приказни. Чудната сина светлина неколку секунди пред земјотресот во Турција е навистина морничава и невообичаена и злоупотребена е како доказ за наводна употреба на тектонско оружје за предизвикување земјотреси. Но, сеизмолозите утврдиле дека тоа е т.н. сеизмичка светлина, која се јавува во многу мал дел разурнувачки земјотреси, како на пример оние во Мексико, Чиле, Нов Зеланд итн.
Теоретичарите на заговор обично ги фетишизираат технолошките пронајдоци и легитимните научни откритија и проекти кои служат за научни истражувања за хумани цели сомневајќи се во нивната наводна злоупотреба како оружје за масовни убиства. Со други зборови, прават страшила од нив, пред се затоа што обичните луѓе не разбираат како тие функционираат, ниту пак имаат доверба дека служат за хумани цели. Таков е случајот со проектот за испитување на јоносферата ХААРП, кој според научниците не може да предизвика ниту промена на временските прилики, а не пак земјотрес, како и осцилаторот со висока фреквенција на Никола Тесла, кој според научниците нема моќ да ги раздвижува тектонските плочи.
За да ја докажат теоријата на заговор, оние што ја пласираат, измислуваат и фалсификуваат докази чија проверка не е тешка, но сепак е потребно да побарате прецизни информации, за што многу луѓе ниту имаат време, ниту пак волја да пребаруваат. Во случајот на земјотресот во Турција, како доказ дека е вештачки предизвикан, лиферувана е измислица дека земјотресот немал епицентар, туку линија на потреси. Тоа, се разбира, е безочна лага, зашто епицентарот бил лоциран 37 километри северозападно од градот Газиантеп. Измислено е и дека секој нареден потрес, афтер-шок, бил посилен од првиот удар, 7,8 степени по Рихтер, што е груба невистина. Сите афтер-шокови биле со помал интензитет!
Теоретичарите на заговор користат одредени настани кои случајно се совпаѓаат со настанот кој е предмет на заговорничката теорија и со нивно тенденциозно и лажно прикажување, потоа коинциденциите служат како божемен доказ за заговорот. Таков е случајот со тврдењето дека западните земји знаеле дека ќе се случи катаклизма, ги затвориле своите амбасади од Турција и ги повлекле амбасадорите. А вистината е дека девет држави од Европа неколку дена пред земјотресот во Турција објавиле дека ги затвораат своите конзулати во Истанбул за прием на странки, а некои дури издале и предупредувања за нивни државјани да не се движат во одредени делови од градот поради страв од евентуални терористички напади – како одмазда за палењето на Куранот во Шведска и други европски градови. Немало повлекувања на амбасадори и затворање на амбасадите во Анкара. Настаните случајно се совпаднале, но грубо биле злоупотребени од теоретичарите на заговор.
За продажба на истиот чај „Паразол“ во лажна реклама се јавува и имунологот д-р Вело Марковски.
Измамниците со лажни лекови ги злоупотребуваат и имињата на д-р Сашко Кедев, кој, пак, препорачува средство за намалување на притисокот, д-р Никола Тодоров, поранешен министер за здравство, но не е лекар, а рекламира маст против габична инфекција!
Д-р Арбен Таравари, кој е невролог, но рекламира производи што ќе ви помогнат брзо да ослабите...
Сите тие постојано ги демантираат лажните вести и злоупотребата на нивниот авторитет. За жал, повеќе од една година од истрагата на МВР се уште нема никаков резултат.
Во продажбата на лажните лекови вообичаено се користат познати трикови од онлајн маркетингот.
„Само во оваа прилика лекот може да го добиете по половина цена!“
„Побрзајте, купете го во следните 24 часа или понудата ќе исчезне!“.
„Количините се ограничени и јавете се веднаш, нашите оператори ве очекуваат“…
Се разбира, ако чајот сакате да го купите по редовна цена, нема таква можност, ниту пак понудата ќе исчезне!
За измамата да биде што поефектна, се симулираат научни методи.
Прво треба да решите тест во кој ќе откриете дали имате паразитска инфекција.
Прашањата се банални – колку често се чувствувате уморни, дали страдате од несоница, имате ли дијареја, запек, главоболка, настинка, вознемиреност, лутина, стрес…?
Кој од нас нема некој од овие проблеми? Но, без оглед дали ќе одговорите на прашањата со „многу често“, „ретко“ или „никогаш“, на крајот добивате ист резултат:
„За жал, постои 92 отсто шанса да имате паразити во вашето тело!“
А клиничките испитувања од кои наводно ви прикажуваат резултати, не можете никаде да ги најдете, освен во рекламата!
Ако некој тврди дека открил нешто спектакуларно, а откритието може да се докаже со научна експертиза, логично е да им дозволи на врвните експерти од областа да го потврдат неговото откритие. За да ја убедат јавноста дека нивните сензационални откритија се автентични, во трката по лесно заработени пари и светска слава, измамниците умеат да се повикаат и на авторитети од соодветната област. Се разбира, важно е да го провериме и кредибилитетот на авторитетите. Сепак, секое наводно откритие кое ја игнорира мејнстрим науката, дотаму што тенденциозно ги исклучува највисоките научни и академски авторитети од можноста тие да ги проверат резултатите од истражувањето и да ги утврдат фактите во врска со откритието е сигнал за сомневање дека е во прашање измама – лажна вест.
Откако жртвата ќе биде преплашена, измамниците ја тешат – „Не грижете се, има спас! Има лек, но здравствените власти го кријат и затоа го нема во аптеките!
Овде се прави нова манипулација – користење на теорија на заговор.
Покрај стравот, будењето на гнев, лутина и бес кај граѓаните е силна политичка алатка со која се користат популистите. Со создава јаз меѓу граѓаните и т.н. политичка елита која наводно им ги одзема правата и суверенитетот на државата.
Емотивниот говор или повикувањето на чувствата на луѓето е основна алатка на маркетингот, како и на пи-арот. Најуспешните маркетинг кампањи за широката палета производи апелираат на чувствата на луѓето за убавина, совршенство, љубов, страст, радост, семејна топлина и сл. Емотивниот говор често се употребува и во политиката. Преку предизвикување страв, лутина, гнев, омраза, бес (негативни чувства) или пак гордост, храброст, достоинство, воодушевување, национален патос кај луѓето итн. (позитивни чувства), политичарите се обидуваат да освојат што повеќе гласови. Но кога вакви чувства кај луѓето се предизвикуваат со емотивни тиради кои се базираат на лаги, шпекулации и полувистини станува збор за злоупотреба на емотивниот говор. Емотивниот говор тогаш е лажна вест.
Мешањето факти и мислења е позната алатка за манипулација со вистината. Фактите мора да содржат информации. Тие вообичаено се проверливи и за нив мора да постои објективна вистина, односно фактите мора да бидат точни. Ако, пак, информациите не можат да се проверат или ако има различни докази за нивната точност или неточност, тогаш не станува збор за факти, туку за претпоставки, шпекулации… Мислењата и ставовите, пак, се индивидуални, субјективни и тие може да се засноваат на факти, но исто така и на претпоставки, шпекулации и невистини. Ако мислењата не се засновани на факти, а се пласираат со таква намера, во прашање е класична манипулација со вистината. Лажна вест.
