Niveli i inflacionit: interpretimi dhe manipulimi i ndryshëm

Tashmë një kohë e caktuar, temë kryesore në media dhe në publik ka qenë rritja e çmimeve dhe inflacioni i lartë. Na vjen disi natyrshëm të kuptojmë se çfarë është në të vërtetë inflacioni. Ky është si rezultat i faktit që efektin e saj çdo ditë e ndiejmë dhe jemi të vetëdijshëm për të. Por ky nocion mund të shërbejë edhe për të manipuluar publikun. Para se të flasim se si bëhet ai, të përkufizojmë se çfarë saktësisht do të thotë inflacioni.

Inflacioni paraqet rritje të nivelit të përgjithshëm të çmimeve në një ekonomi. Ndërkaq, për përkufizimin e inflacionit janë të rëndësishme dy momente. Fillimisht, inflacioni përbën rritje të nivelit të përgjithshëm të çmimeve dhe matet përmes indeksit të shpenzimeve të jetesës, përkatësisht nuk mund të flitet për inflacion nëse ka rritje të çmimit të një produkti ose një grupi të vogël produktesh. Dhe së dyti, inflacioni paraqet trend të rritjes së vazhdueshme të çmimeve.

Publikimi i të dhënave për nivelin e inflacionit është shumë specifik. Për lëvizjen e çmimeve publikohen disa të dhëna. Këto janë indekset e shpenzimeve të jetesës dhe indekset e çmimeve me pakicë dhe mund të gjenden në faqen e internetit të Entit Shtetëror të Statistikës. Por në botë, si dhe në vendin tonë, vetëm një prej tyre janë të dhëna për shkallën zyrtare të inflacionit, për të cilën raportohet zakonisht.

Kjo është rritja e indeksit të shpenzimeve mesatare vjetore të jetesës (inflacioni mesatar vjetor) ose thjesht rritja e shpenzimeve vjetore të jetesës (niveli vjetor i inflacionit). Përkatësisht, kur flasim për inflacion, flasim për rritjen e shpenzimeve të jetesës. Jo për çmimet me pakicë. Kjo është e rëndësishme të dihet sepse disa përdorin të dhëna për rritjen e çmimeve me pakicë për të paraqitur një pamje të shtrembëruar të inflacionit.

Inflacioni, i cili matet profesionalisht nëpërmjet ndryshimeve në indeksin e shpenzimeve mesatare vjetore të jetesës, matet nëpërmjet disa vlerave dhe shprehet nëpërmjet katër vlerave më të rëndësishme, dhe atë varësisht me atë që krahasohet. Indeksi i shpenzimeve të jetesës zakonisht krahasohet: me muajin e njëjtë, me fillimin e vitit dhe me mesataren e muajve të kaluara në vitin me periudhën e njëjtë të vitit të kaluar.

Në rastin konkret, në të katër kategoritë kemi përqindje të ndryshme dhe në shtator 2023 ato kanë qenë: -0.1% krahasuar me gushtin e këtij viti; +6,6% krahasuar me shtatorin e vitit të kaluar; +4,8% krahasuar me fillimin e vitit dhe +11,5% krahasuar me muajt e vitit nga periudha e njëjtë e vitit të kaluar, përkatësisht janar – shtator 2023 me periudhën e njëjtë 2022. Të dhënat e fundit ose 11,5% për inflacionin mesatar vjetor zyrtarisht është treguesi i përdorur më shpesh i inflacionit, megjithëse ndonjëherë përdoret edhe ai për inflacionin vjetor (jo mesatar), në këtë rast +6,6%.

Të gjithë treguesit e tjerë janë të dobishëm për analizat ekonomike, por nuk janë tregues zyrtar i inflacionit dhe duhet të raportohen me kujdes dhe duke theksuar saktësisht se për çfarë bëhet fjalë. Në të kundërtën do të kemi një interpretim tjetër dhe një manipulim i lehtë i publikut.

Nëse dikush dëshiron të tregojë rezultate më të mira, do të zgjedhë një nga të dhënat e paraqitura që është me rritje më të ulët, në këtë rast indeksi vjetor i shpenzimeve të jetesës. Dhe për qëllime të anasjella, përkatësisht që të paraqitet situata më keq, ndonjëherë zgjidhet një nga të dhënat me rritje më të lartë ose të dhëna për indeksin e objektivave të shitjes me pakicë, varësisht nga gjendja konkrete. Prandaj, shumë shpesh në publik, bashkëbisedues apo media të caktuara zgjedhin vlerën e indeksit të rritjes së çmimeve me pakicë, të cilat shpesh mund të jetë më të larta, në vend të rritjes së shpenzimeve të jetesës.

Meqë inflacioni është një temë e ndjeshme, duhet të jemi jashtëzakonisht të saktë dhe të përgjegjshëm në paraqitjen e të dhënave.