Зошто на Фејсбук ни излегуваат македонски вести од чудни домени?
Во денешната дигитална доба, начинот на кој ги консумираме информациите драстично еволуираше… Платформите за социјални медиуми како Facebook, LinkedIn, Twitter, Instagram и други дефинитивно ја добија битката со традиционалните медиуми (телевизии и печатени весници) и станаа примарен извор на информации за речиси најголемиот дел од публиката.
Новите медиуми нудат широк спектар на секојдневни новости и приказни, моментален пристап до случувањата, можност секој да биде креатор на содржина, како и споделување на информациите во реално време со пријатели и истомисленици. Сепак, овие медиуми имаат и значителни предизвици, како што се: ширењето лажни вести, зголемената неквалитетна содржина и лажното рекламирање. Овие тактики се применуваат поради заработка од реклами но има и такви кои се користат сѐ со цел корисниците да дојдат до заблуда околу конкретен настан.
Кај нас локално, забележително е дека многу од ваквите случаеви доаѓаат од чудни домени на Facebook. Овие веб страници со чудни домени, често објавуваат сензационални наслови, искористуваат предрасуди, прикажуваат агресивни фотографии и ги вадат информациите од контекст. Целта најчесто е исполнување нечија бизнис или политичка агенда, лични интереси и личен профит.
Што е домен?
Домен е единствена адреса на веб-страница на интернет. Слично е како вашата домашна адреса им помага на луѓето да ја најдат вашата куќа, но во дигиталниот свет. Името на доменот е комбинација од букви и броеви што луѓето ги пишуваат во веб-прелистувачот за да посетат одредена веб-страница.
Одговорот лежи во комбинација на профит, ниски бариери, кликбејт, алгоритамски досег (reach), како и предизвици за верификација на содржината. Прво и основно, креаторите на македонски вести од чудни домени, примарно се мотивирани од профитот. Тие го користат моделот на кликбејт за да привлечат голем онлајн сообраќај и да генерираат што е можно поголем приход од реклами. Со минимални ресурси и експертиза, овие поединци или групи можат лесно да основаат веб-страници и сметки на социјалните медиуми, придонесувајќи за изобилството на ваква содржина.
Што е Clickbait?
Clickbait се однесува на онлајн содржини, особено наслови, кои се дизајнирани да привлечат внимание и да ги наведат корисниците да кликнат на врската, често со намера да генерираат поголем сообраќај на веб-страници или приходи од реклами. Терминот „clickbait“ е изведен од идејата за мамка или привлекување на корисниците да кликнат на содржината.
Квантитетот е пред квалитетот, додека профитот е на прво место!
Зад лажните вести и чудните домени, најчесто стојат креатори на содржина на кои личниот профит им е на прво место. Тие генерираат приходи од рекламите на нивните веб страници. Користат различни тактики за да привлечат што е можно повеќе корисници на своите веб-страници.
Една вообичаена тактика е создавањето наслови за кликање. Овие наслови се дизајнирани да го привлечат вниманието на читателите и да ги наведат да кликнат на врската на статијата. Со изработка на сензационализирани и често погрешни наслови, тие ја користат љубопитноста и желбата на корисниците за инстант информации.
Едноставен пример за ваков случај е: наслов од типот “Пукање во Центар, двајца повредени” – за кога ќе кликнете на објавата, да прочитате дека се работи за настан во Колумбија или Индија.
Други примери за кликбејт наслови, кои ги среќаваме секојдневно се:
- Кои се 10-те бизнис правила на Ворен Бафет?
- Како ослабнав 10 кг. за 23 дена, дознајте повеќе во продолжение…
- Парчиња облека, што мора да ги имате за ова лето….
- Маркетинг трикот на Apple, кој го дуплираше приходот минатата година, дознаj повеќе…
Оваа практика ја зголемува веројатноста корисниците да ги посетуваат нивните веб-страници, а со тоа го зголемуваат сообраќајот и импресиите на рекламите.
Приходите од рекламите, дополнително ги мотивира креаторите да дадат приоритет на квантитетот пред квалитетот. Тие креираат голем број на написи, најчесто брзо преработена содржина од друг извор.
Механизмот на работа на алгоритмите…
Зголемената распространетост на македонските вести од чудни домени на Фејсбук може да се припише, делумно, на алгоритамскиот дофат(reach) и механизмите на работа на алгоритмите што ги користат платформите на социјалните медиуми. Платформите како Facebook користат софистицирани алгоритми кои го анализираат однесувањето и преференциите на корисниците за да ја одредат и прикажат соодветната содржина на соодветните корисници.
Еден клучен фактор што овие алгоритми го земаат во предвид е ангажирањето на корисниците (user engagement). Содржините што генерираат високи нивоа на ангажираност, како што се допаѓања, коментари и споделувања, е поверојатно да се прикажат на пошироката публика. Во оваа насока, добро познато ни е дека се сметаме за исклучително активна Фејзбук нација, која што и те како сака да коментира и лајкува по социјалните мрежи на сите теми. Сѐ ова им оди во прилог на креаторите на лажна или неквалитетна содржина, чија цел е што поголем дофат(reach) на социјалните мрежи и нивните веб страници, што би придонело за исполнување на нивните лични интереси. Приходот најчесто го генерираат преку различни типови на реклами. Дополнително, во голем дел од овие објави се прават и измами. Наслов во фазонот на топшоп “За да го добиете новиот ајфон, по цена од 123 денари, кликнете тука” – што резултира со пренасочување на веб страница со чуден домен и барање на внесување на податоци од платежна картичка. Во овие стапици најчести жртви се повозрасните корисници, кои што не се добро запознаени и информирани околу измамите на интернетот. Доколку ве интересира како да се заштитите на интернетот, на следниов линк имате доста корисни работи.
Начинот на работа на алгоритмите ненамрено придонесува за видливост на вести од чудни домени. Како што корисниците комуницираат и ја споделуваат оваа содржина, алгоритмите ја толкуваат како вредна и релевантна, што доведува до нејзина поширока дистрибуција низ платформата. Следствено, повеќе корисници се среќаваат со овие написи, овековечувајќи циклус на изложеност и интеракција.
Од суштинско значење е да се препознае влијанието на алгоритмите во обликувањето на вестите на платформите на социјалните медиуми. Додека алгоритмите имаат за цел да ја персонализираат содржината и да ги подобрат корисничките искуства, тие ненамерно можат да придонесат за ширење сомнителни или погрешни информации.
Борбата на Facebook против лажните вести
Покрај напорите на платформите како Фејсбук за борба против дезинформациите и лажните вести, прецизното идентификување и означување на целата погрешна содржина останува предизвик. Големиот обем на нови содржини што се генерираат им отежнува на платформите да бидат во тек со приливот на македонски вести од чудни домени. Брзото производство и ширење на таква содржина го надминува процесот на верификација, оставајќи простор за циркулирање на погрешни информации. Постојаната еволуција на стратегиите за верификација на содржината е неопходна за да се реши ова прашање и да се обезбеди посигурен информациски екосистем.
За крај, три корисни совети…
- Прочитајте повеќе од насловот: Не судете напис исклучиво врз основа на неговиот наслов за кликнување. Одвојте време да ја прочитате целата статија или барем резимето за подобро да ја разберете неговата содржина и кредибилитет.
- Оценете го изворот: Проверете го кредибилитетот и угледот на веб-страницата или вестите пред да им верувате на информациите. Држете се до реномирани и добро познати извори кои имаат досие за доверливо известување.
- Барајте објективен јазик: Насловите на кликбејт често користат сензационализиран или претеран јазик за да привлечат внимание. Бидете внимателни на наслови кои изгледаат премногу сензационални или премногу драматични. Барајте објективен и избалансиран јазик кој се фокусира на факти наместо да предизвикува силни емоции.
Текстот е изработен во соработка со IT.mk.