Што се колачиња и тракери кои ги користат веб-страниците?

Скоро секоја веб страница која ја посетувате собира информации за посетителите. Со новите регулативи кои се фокусираат на правото на приватност на корисниците, сајтовите известуваат преку т.н. Cookie notice барови за што точно собираат и како ги користат колачињата. Меѓутоа, ако не сте лице кое има поголеми познавања од технологија, интерпретацијата на тие информации ќе ви оди тешко.

Еден начин на кој сајтовите собираат податоци и ја следат активноста на посетителите е преку употреба на т.н. колачиња (cookies) и тракери (trackers). Колачињата се мали текстуални датотеки кои што се складирани на вашиот уред од страна на веб-страницата при посетата, додека тракерите се скрипти кои ја следат вашата активност на страницата и на интернет. И двете се користат од веб-страниците за различни цели, како што се подобрување на корисничкото искуство, обезбедување насочено рекламирање и собирање податоци за аналитика. Сепак, употребата на колачиња и тракери стана контроверзна тема, со сериозна загриженост за приватноста и заштитата на податоците. Во оваа статија, ќе истражиме што се колачиња и тракери, како се користат и кои чекори можете да ги преземете за да ја заштитите вашата приватност на интернет.

Како работат колачињата и тракерите?

Колачињата и тракерите работат со собирање и складирање на податоци за вашата онлајн активност. Кога посетувате веб-страница, таа може да испрати мала текстуална датотека, наречена колаче, на вашиот компјутер или мобилен уред. Ова колаче содржи информации за вашата посета, како што се страниците што сте ги прегледале, времето што сте го поминале на страницата и сите поставки што сте ги поставиле. Веб-страницата потоа може да ги користи овие информации за да го подобри вашето корисничко искуство, како на пример запомнување на деталите за најавување или прикажување персонализирана содржина.

Тракерите, од друга страна, се поинвазивни. Тие често се невидливи за корисникот и можат да соберат широк опсег на информации, како што се вашата локација, ИП (Интернет Протокол) адреса, информации за уредот и историја на прелистување. Овие информации може да се споделат со трети лица огласувачи, кои понатаму ќе ги користат за да ве таргетираат со персонализирани реклами низ вашите посети на други сајтови и сервиси. Некои тракери дури можат да ја следат вашата активност на повеќе веб-страници, дозволувајќи им на огласувачите да изградат детален профил за вашите интереси и однесување. Иако колачињата можат да бидат корисни, тракерите може да предизвикаат сериозни грижи за приватноста и често се користат без знаење или согласност на корисниците.

Типови на колачиња

Колачиња за сесија: Овие колачиња се привремени и се складираат само во меморијата на вашиот прелистувач за време на вашата сесија на прелистување. Тие се користат за следење на вашите активности на веб-локацијата и обично се бришат кога ќе го затворите вашиот прелистувач.

Постојани колачиња: За разлика од колачињата за сесија, постојаните колачиња се зачувуваат на вашиот компјутер дури и откако ќе го затворите прелистувачот. Тие имаат датум на истекување поставен од сајтот и може да се користат за запомнување на вашите преференции и информации за најавување кога повторно ќе ја посетите веб-локацијата.

Колачиња од прва посета: Колачињата од прва посета се поставени на вашиот компјутер од страна на веб-локацијата што ја посетувате. Тие обично се користат за запомнување на вашите преференции и информации за најавување и за обезбедување персонализирано корисничко искуство.

Колачиња од трета страна: Овие колачиња се поставени на вашиот компјутер од веб-локации различни од онаа што моментално ја посетувате. Тие се користат за насочено рекламирање и следење на однесувањето на корисниците на различни веб-локации.

Како се користат колачињата и тракерите од веб-страниците?

Персонализација: Колачињата и тракерите можат да им помогнат на веб-локациите да ја персонализираат содржината за поединечни корисници. На пример, тие можат да ги запомнат вашите преференци, како што се поставките за јазик или големината на фонтот, за да не мора да ги поставувате секој пат кога ќе ја посетувате веб-страницата.

Анализа: веб-страниците можат да користат колачиња и тракери за да собираат податоци за однесувањето на корисниците, како на пример колку долго тие остануваат на страницата или на кои линкови кликнуваат. Оваа информација може да им помогне на веб-локациите да го подобрат своето корисничко искуство и подобро да ја разберат својата публика.

Рекламирање: Колачињата и тракерите често се користат од страна на агенциите и огласувачите за да ја следат активноста на корисниците и да прикажуваат персонализирани реклами врз основа на тие информации. На пример, ако неодамна сте пребарувале производ (пример, Samsung телевизор), може да видите реклами за тој производ и на други веб-локации што ги посетувате. Најчест пример за ваквата активност се рекламите на Booking.com – кој е сајт што редовно користи ретаргетирање на корисниците.

Безбедност: Колачињата и тракерите може да се користат и за подобрување на безбедноста на веб-страниците. На пример, тие можат да помогнат да се спречат измамни активности со идентификување на невообичаено однесување на корисникот или со барање дополнителни чекори за автентикација.

Грижа за приватноста

Бидејќи колачињата и тракерите продолжуваат да се широко користени од веб-страните, можна злоупотреба на приватноста на корисниците станува сè поизразена. Способноста на веб-страниците да го следат онлајн однесувањето на корисниците предизвика загриженост за приватноста на податоците, безбедноста и надзорот. Колачињата и тракерите може да се користат за собирање широк опсег на податоци за корисниците, како што се нивните навики за прелистување, историја на пребарување, локација и лични преференци. Овие информации може да се користат за различни цели, вклучувајќи насочено рекламирање и персонализација на содржината. Сепак, може да се сподели и со трети страни без знаење или согласност на корисниците, што може да ја загрози нивната приватност и да ги изложи на потенцијални безбедносни ризици.

Како одговор на овие грижи, многу земји воведоа регулативи за приватност, како што е Општата регулатива за заштита на податоците на Европската унија (GDPR), која бара веб-страниците да добијат експлицитна согласност од корисниците пред да ги собираат нивните лични податоци преку колачиња и тракери. Во Македонија, оваа регулатива е составена во Законот за заштита на лични податоци а се спроведува од Агенција за заштита на лични податоци.

Како да ги менаџирате колачињата?

Ако сте загрижени за употребата на колачиња и тракери на веб-локациите, постојат неколку начини да управувате со нив. Повеќето веб-прелистувачи ви дозволуваат да ги контролирате колачињата преку нивните поставки. Можете да изберете да ги блокирате сите колачиња, да прифаќате колачиња само од одредени веб-страници или да ги избришете колачињата кога ќе го затворите вашиот прелистувач. Дополнително, постојат екстензии и додатоци на прелистувачот кои можат да помогнат во управувањето со колачињата и тракерите, обезбедувајќи поголема грануларна контрола врз она што е дозволено и што е блокирано.

Друга опција е да користите прелистувач фокусиран на приватност или пребарувач кој е дизајниран да го минимизира следењето и собирањето податоци. Некои примери вклучуваат Brave, DuckDuckGo и Tor. Овие услуги често ја блокираат или ограничуваат употребата на колачиња и други технологии за следење, а може дури и целосно да блокираат реклами.

Исто така, важно е да бидете свесни за политиките за приватност на веб-страниците што ги посетувате и услугите од трети страни што тие ги користат. Многу веб-страници обезбедуваат информации за нивната употреба на колачиња и тракери, како и опции за откажување од одредени видови на следење. Со преземање чекори за управување со колачиња и тракери, можете да помогнете во заштитата на вашата приватност и да го ограничите количеството на податоци што се собираат за вас додека прелистувате на интернет.

Автор: Љубомир Давитков